ایران به دلیل همسایگی با افغانستان و شرایط سیاسی و اجتماعی خاص این کشور، طی دهههای گذشته میزبان تعداد زیادی از اتباع افغان بوده است. بسیاری از این افراد به دلیل ناامنی، جنگ، و مشکلات اقتصادی در کشور خود به ایران مهاجرت کردهاند و برخی به دنبال دریافت وضعیت پناهندگی هستند.
در این مقاله، به بررسی نحوه درخواست پناهندگی از داخل ایران برای اتباع افغان، شرایط و مراحل آن، مدارک مورد نیاز، و نکات مهمی که باید مدنظر قرار گیرد، میپردازیم. هدف این است که اطلاعات جامعی به صورت ساده و روان ارائه شود تا افراد بتوانند با آگاهی کامل اقدام کنند.
پناهندگی چیست و چرا اهمیت دارد؟
پناهندگی به معنای دریافت حمایت قانونی و بینالمللی برای افرادی است که به دلیل خطراتی مانند جنگ، آزار و اذیت، یا تهدید جانی در کشور خود نمیتوانند به زندگی ادامه دهند. طبق کنوانسیون ۱۹۵۱ ژنو و پروتکل ۱۹۶۷، پناهندگان از حقوقی مانند عدم اخراج به کشور مبدأ و دسترسی به خدمات اولیه برخوردارند. برای اتباع افغان در ایران، دریافت وضعیت پناهندگی میتواند امکان دسترسی به خدمات آموزشی، بهداشتی، و حتی اسکان مجدد در کشورهای دیگر را فراهم کند.
مسئولیتهای دولت ایران در زمینه پناهندگی
در ایران، اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی (BAFIA) وابسته به وزارت کشور، مسئول اصلی رسیدگی به درخواستهای پناهندگی و تعیین وضعیت پناهندگان است. کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) در ایران نقش حمایتی دارد و مستقیماً در ثبتنام یا تصمیمگیری درباره وضعیت پناهندگی دخالت نمیکند. این موضوع بر اساس آییننامه پناهندگان مصوب سال ۱۳۴۲ در ایران اجرا میشود. بنابراین، اتباع افغان برای ثبت درخواست پناهندگی باید به دفاتر اداره اتباع مراجعه کنند.
مراحل درخواست پناهندگی از داخل ایران
برای ثبت درخواست پناهندگی، اتباع افغان باید مراحل زیر را طی کنند:
- مراجعه حضوری به دفاتر مربوطه:
متقاضیان باید به صورت حضوری به یکی از دفاتر اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی یا دفاتر کمیساریای سازمان ملل در شهرهایی مانند تهران یا مشهد مراجعه کنند. در تهران، دفتر اصلی UNHCR و در مشهد، کمیساریای این سازمان خدمات ارائه میدهند. توجه داشته باشید که ثبتنام آنلاین برای پناهندگی در ایران وجود ندارد و حضور فیزیکی الزامی است. - ارائه درخواست و مدارک اولیه:
متقاضی باید فرم درخواست پناهندگی را تکمیل کند. این فرم شامل اطلاعاتی مانند هویت، دلایل درخواست پناهندگی، و شرایطی است که فرد را مجبور به ترک افغانستان کرده است. ارائه مدارکی که نشاندهنده خطر بازگشت به افغانستان باشد، مانند تهدیدات جانی یا آزار و اذیت، ضروری است. - مصاحبه و بررسی وضعیت:
پس از ثبت درخواست، متقاضی برای مصاحبه دعوت میشود. در این مصاحبه، دلایل درخواست پناهندگی بررسی میشود. صداقت و ارائه اطلاعات دقیق در این مرحله بسیار مهم است، زیرا تصمیم نهایی بر اساس این اطلاعات گرفته میشود. - دریافت تصمیم نهایی:
اداره اتباع پس از بررسی مدارک و مصاحبه، تصمیم خود را در مورد اعطای وضعیت پناهندگی اعلام میکند. در صورت پذیرش، فرد کارت شناسایی پناهندگی (مانند کارت آمایش) دریافت میکند که امکان دسترسی به خدمات اولیه را فراهم میکند.
مدارک مورد نیاز
هرچند مدارک مورد نیاز ممکن است بسته به شرایط فرد متفاوت باشد، اما به طور کلی شامل موارد زیر است:
- مدارک هویتی: مانند شناسنامه، پاسپورت، یا هر مدرک دیگری که هویت فرد را تأیید کند.
- مدارک اثبات خطر: اسنادی که نشاندهنده تهدید جانی، آزار، یا ناامنی در افغانستان باشد، مانند نامههای تهدید یا گزارشهای رسمی.
- مدارک اقامت در ایران: مانند کارت آمایش یا هر مدرکی که حضور قانونی فرد در ایران را نشان دهد.
در صورتی که مدارک کافی در دسترس نباشد، UNHCR ممکن است در جمعآوری اطلاعات و تأیید شرایط به متقاضی کمک کند.
شرایط ویژه برای گروههای خاص
برخی گروهها، مانند زنان بیسرپرست، کودکان بدون سرپرست، یا افرادی که با دولتهای خارجی در افغانستان همکاری داشتهاند، ممکن است شرایط ویژهای برای دریافت پناهندگی داشته باشند. برای مثال، برخی کشورها مانند ایالات متحده برنامههای خاصی مانند اولویت ۲ (P-2) برای اتباع Afghan که با نیروهای خارجی همکاری کردهاند، ارائه میدهند. این افراد میتوانند از طریق سفارتخانههای مربوطه یا UNHCR اطلاعات بیشتری کسب کنند.
محدودیتها و چالشها
- محدودیتهای ثبتنام: در حال حاضر، به دلیل تعداد زیاد مهاجران Afghan در ایران، فرآیند ثبتنام ممکن است زمانبر باشد. همچنین، دولت ایران هنوز سیاستهای مشخصی برای پناهجویان تازهوارد اعلام نکرده است.
- عدم پذیرش اسکان مجدد توسط UNHCR ایران: کمیساریای سازمان ملل در ایران درخواستهای اسکان مجدد به کشورهای دیگر را نمیپذیرد. برای این منظور، باید مستقیماً با سفارتخانههای کشورهای موردنظر تماس گرفته شود.
- خطر اطلاعات نادرست: برخی افراد یا سازمانها ممکن است با وعدههای غیرواقعی، مانند دریافت سریع پناهندگی، از متقاضیان سوءاستفاده کنند. بنابراین، مراجعه به منابع رسمی و معتبر ضروری است.
نکات مهم برای متقاضیان
- دریافت اطلاعات از منابع معتبر: وبسایت رسمی UNHCR (help.unhcr.org) و اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی منابع اصلی برای دریافت اطلاعات بهروز هستند.
- تماس با کمیساریا: برای مشاوره، میتوانید با شمارههای تماس UNHCR در ایران (مانند ۰۷۱۳۷۲۲۹۶۹۲) تماس بگیرید یا به دفاتر این سازمان مراجعه کنید.
- حفظ محرمانگی: اطلاعات ارائهشده به UNHCR محرمانه تلقی میشود و نباید نگران افشای آن باشید.
- اجتناب از پرداخت هزینه غیرقانونی: خدمات کمیساریای سازمان ملل رایگان است. هرگونه درخواست پول توسط افراد یا سازمانها باید به UNHCR گزارش شود.
نکاتی برای درخواست پناهندگی اتباع افغان در ایران
در ادامه درخواست پناهندگی از داخل ایران برای اتباع افغان، در این بخش نکات تکمیلی و جدیدی ارائه میشود که میتواند به متقاضیان در فرآیند درخواست پناهندگی کمک کند. این نکات با هدف افزایش آگاهی و رفع ابهامات رایج گردآوری شدهاند. این اطلاعات بهروز و منحصربهفرد بوده و میتواند راهنمای مفیدی برای افرادی باشد که به دنبال دریافت وضعیت پناهندگی در ایران هستند.
نکات کلیدی برای موفقیت در فرآیند پناهندگی
- آمادگی برای مصاحبه پناهندگی:
مصاحبه با اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی (BAFIA) یکی از مهمترین مراحل فرآیند پناهندگی است. برای موفقیت در این مرحله:- داستان خود را منسجم کنید: قبل از مصاحبه، دلایل خود برای درخواست پناهندگی را به صورت واضح و با جزئیات مشخص کنید. توضیح دهید که چرا بازگشت به افغانستان برای شما خطرناک است.
- مستندات مکمل تهیه کنید: اگر مدارک رسمی ندارید، هرگونه شواهد غیررسمی مانند نامههای شخصی، تصاویر، یا حتی شهادت کتبی از افراد دیگر میتواند به تأیید ادعای شما کمک کند.
- رفتار حرفهای داشته باشید: در طول مصاحبه، آرامش خود را حفظ کنید و به سوالات با صداقت و دقت پاسخ دهید. تناقض در گفتهها میتواند شانس پذیرش را کاهش دهد.
- پیگیری منظم پرونده:
پس از ثبت درخواست، ممکن است فرآیند بررسی طولانی شود. متقاضیان باید به طور منظم با اداره اتباع یا UNHCR تماس بگیرند تا از وضعیت پرونده خود مطلع شوند. برای این کار:- شماره پرونده خود را همیشه همراه داشته باشید.
- تاریخهای ملاقات یا مصاحبه را یادداشت کنید و در زمان مقرر حضور یابید.
- در صورت تغییر آدرس یا شماره تماس، فوراً اداره اتباع را مطلع کنید.
- دسترسی به خدمات حقوقی رایگان:
برخی سازمانهای غیرانتفاعی در ایران خدمات مشاوره حقوقی رایگان به مهاجران و پناهجویان ارائه میدهند. برای مثال، انجمن حمایت از مهاجرین در شهرهای بزرگ مانند تهران و شیراز فعالیت میکند. این سازمانها میتوانند در تهیه مدارک یا آمادهسازی برای مصاحبه به شما کمک کنند. برای یافتن این خدمات، با دفاتر UNHCR یا سازمانهای محلی تماس بگیرید. - آگاهی از حقوق قانونی پناهجویان:
حتی در صورتی که هنوز وضعیت پناهندگی شما تأیید نشده است، به عنوان متقاضی پناهندگی از حقوقی برخوردارید. برای مثال:- شما حق دارید از اخراج اجباری به افغانستان محافظت شوید تا زمانی که پروندهتان در حال بررسی است.
- دسترسی به خدمات اولیه مانند درمان اضطراری در بیمارستانهای دولتی برای شما فراهم است.
برای آگاهی بیشتر، میتوانید جزوههای اطلاعرسانی UNHCR را از وبسایت رسمی این سازمان (help.unhcr.org/iran) دریافت کنید.
نکات جدید برای شرایط کنونی
- برنامههای اسکان مجدد محدود:
در سال ۲۰۲۵، به دلیل سیاستهای بینالمللی سختگیرانهتر، برنامههای اسکان مجدد (resettlement) به کشورهای ثالث مانند کانادا یا استرالیا بسیار محدود شده است. با این حال، برخی کشورها هنوز درخواستهای خاصی را برای گروههای آسیبپذیر (مانند زنان در معرض خطر یا افراد با پیشینه همکاری با سازمانهای بینالمللی) بررسی میکنند. برای اطلاعات بیشتر، مستقیماً با سفارتخانههای مربوطه تماس بگیرید، اما از وعدههای غیرواقعی دلالان مهاجرت برحذر باشید. - تأثیر سیاستهای جدید ایران:
اخیراً، دولت ایران نظارت بیشتری بر وضعیت اقامت اتباع خارجی اعمال کرده است. این موضوع میتواند بر فرآیند تمدید کارتهای آمایش یا ثبتنام جدید تأثیر بگذارد. توصیه میشود:- اگر کارت آمایش دارید، حتماً آن را بهموقع تمدید کنید.
- از اقامت غیرقانونی خودداری کنید، زیرا ممکن است منجر به جریمه یا مشکلات قانونی شود.
- استفاده از فناوری برای کسب اطلاعات:
UNHCR اخیراً امکان دسترسی به برخی خدمات اطلاعرسانی را از طریق پیامرسانهای امن مانند واتساپ فراهم کرده است. شمارههای رسمی این سازمان را از وبسایت آن دریافت کنید و از تماس با شمارههای غیررسمی خودداری کنید.
توصیههای عملی برای متقاضیان
- شبکهسازی با جامعه پناهجویان: ارتباط با سایر اتباع Afghan که تجربه مشابه دارند، میتواند به شما در یافتن اطلاعات جدید یا منابع حمایتی کمک کند. برخی گروههای محلی در شهرهایی مانند مشهد یا قم فعالیت میکنند که میتوانند راهنماییهای عملی ارائه دهند.
- آموزش و توانمندسازی: در حالی که منتظر بررسی درخواست خود هستید، از فرصتهای آموزشی رایگان مانند کلاسهای زبان یا مهارتآموزی که توسط سازمانهای خیریه ارائه میشود، استفاده کنید. این امر میتواند شانس شما را برای اسکان مجدد یا بهبود وضعیت زندگی در ایران افزایش دهد.
- حفاظت از کودکان: اگر با خانواده درخواست پناهندگی میدهید، اطمینان حاصل کنید که کودکان شما در سیستم آموزشی ثبتنام شدهاند. طبق دستورالعملهای دولت ایران، کودکان مهاجر حق دسترسی به آموزش رایگان دارند، حتی اگر وضعیت اقامت شما موقت باشد.
هشدارها و نکات ایمنی
- اجتناب از واسطههای غیرقانونی: افرادی که ادعا میکنند میتوانند با پرداخت هزینه، پناهندگی یا اسکان مجدد را تضمین کنند، اغلب قابل اعتماد نیستند. خدمات UNHCR و اداره اتباع رایگان است و هرگونه درخواست پول باید گزارش شود.
- حفاظت از اطلاعات شخصی: هنگام ارائه مدارک یا اطلاعات به سازمانها، مطمئن شوید که با نهادهای رسمی سر و کار دارید. اطلاعات حساس خود را با افراد ناشناس به اشتراک نگذارید.
- برخورد با تبعیض: در برخی موارد، پناهجویان ممکن است با رفتارهای تبعیضآمیز مواجه شوند. در چنین شرایطی، میتوانید از طریق خطوط تماس UNHCR یا اداره اتباع شکایت خود را مطرح کنید.
دفاتر اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی ایران با آدرس و شماره تلفن
اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی (BAFIA) و دفاتر کفالت وابسته به آن، مسئولیت اصلی رسیدگی به امور اتباع خارجی، بهویژه اتباع افغان در ایران را بر عهده دارند. این اطلاعات از منابع رسمی استخراج شده و برای استفاده متقاضیان بهینهسازی شده است. توجه داشته باشید که ممکن است آدرسها با گذشت زمان تغییر کنند؛ بنابراین، تأیید از منابع رسمی قبل از مراجعه توصیه میشود.
ویژگی |
توضیحات |
آدرس دقیق |
نکات کاربردی |
دفتر مرکزی تهران |
دفتر اصلی برای رسیدگی به امور پناهندگی، صدور کارت آمایش، و ثبتنام سرشماری. همکاری نزدیک با UNHCR برای ارائه خدمات مشاورهای. |
تهران، خیابان ولیعصر، روبروی پارک ملت، اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی |
قبل از مراجعه، از طریق سامانه نوبتدهی (kanoonnobat.ir) وقت بگیرید. مدارک هویتی کامل همراه داشته باشید. |
دفتر شیراز (فارس) |
ارائه خدمات شامل تمدید کارت آمایش، ثبتنام دانشآموزی، و برگه تردد. مناسب برای اتباع ساکن جنوب ایران. |
شیراز، بلوار مدرس، فازلآباد |
ساعات کاری معمولاً ۸ صبح تا ۲ بعدازظهر است. برای تمدید کارت آمایش، مهلتهای اعلامشده را رعایت کنید. |
دفتر اصفهان |
خدمات شامل صدور گذرنامه خانواری، بیمه سلامت، و بررسی درخواستهای پناهندگی. مناسب برای اتباع مرکز ایران. |
اصفهان، ۴ کیلومتری جاده اصفهان-تهران، کنار بنیاد مسکن، میدان دانشگاه صنعتی، بختیاردشت |
برای پیگیری پرونده، شماره پرونده خود را یادداشت کنید. خدمات آنلاین محدود است. |
دفتر سمنان |
ارائه خدمات اولیه مانند برگه سرشماری و کارت آمایش. مناسب برای اتباع ساکن مناطق شمالی و مرکزی. |
سمنان، بلوار بسیج، کنار دفتر حج و زیارت |
تعداد مراجعان کمتر است، اما امکانات محدودتر از دفاتر بزرگ. مدارک هویتی اصلی ضروری است. |
دفتر مشهد (خراسان رضوی) |
یکی از شلوغترین دفاتر به دلیل جمعیت بالای اتباع Afghan. خدمات شامل ثبتنام پناهندگی و تمدید مدارک اقامتی. |
مشهد، بلوار وکیلآباد، اداره اتباع و مهاجرین خارجی خراسان رضوی |
به دلیل ازدحام، نوبتدهی آنلاین توصیه میشود. همکاری با کنسولگری Afghanistan برای صدور مدارک هویتی. |
خدمات دیجیتال |
سامانههای «سهما» برای ثبتنام دانشآموزی و نوبتدهی آنلاین (kanoonnobat.ir). کارت هوشمند اتباع در برخی مناطق بهصورت آزمایشی صادر میشود. |
وبسایت: www.bafia.moi.ir |
دسترسی به اینترنت و شماره تماس معتبر برای استفاده از سامانهها لازم است. پیامکهای جعلی را نادیده بگیرید. |
هزینهها و پرداخت |
هزینههای مصوب برای برگه سرشماری (۲۷۰,۰۰۰ تا ۳۱۰,۰۰۰ ریال) و تمدید کارت آمایش. خدمات UNHCR رایگان است. |
پرداخت در دفاتر رسمی یا از طریق درگاههای اعلامشده |
هرگونه درخواست غیرقانونی پول باید به اداره اتباع گزارش شود. رسید پرداخت را نگه دارید. |
حمایت از گروههای خاص |
اولویت برای زنان بیسرپرست، کودکان، و افرادی با پیشینه همکاری با سازمانهای بینالمللی. معرفی به UNHCR برای موارد خاص. |
مراجعه به دفاتر تهران یا مشهد برای بررسی پروندههای ویژه |
مدارک اثبات ادعا (مانند قراردادهای کاری) ارائه دهید تا شانس پذیرش افزایش یابد. |
نتیجهگیری
درخواست پناهندگی فرآیندی پیچیده اما قابل مدیریت است، به شرطی که با اطلاعات دقیق و منابع معتبر پیش بروید. آگاهی از حقوق خود، آمادگی برای مصاحبه، و پیگیری منظم پرونده میتواند شانس موفقیت شما را افزایش دهد. همچنین، استفاده از خدمات حمایتی رایگان و دوری از واسطههای غیرقانونی به شما کمک میکند تا این مسیر را با اطمینان بیشتری طی کنید.
برای اطلاعات بیشتر، به وبسایت رسمی UNHCR یا دفاتر اداره کل امور اتباع و مهاجرین خارجی مراجعه کنید. این نکات با هدف کمک به اتباع Afghan در ایران گردآوری شده و امیدواریم راهگشای شما در این فرآیند باشد.
